Kreatywność w usability

Usa­bi­li­ty a nawet User-Cen­te­red Design czę­sto koja­rzy się głów­nie z mozol­nym testo­wa­niem i popra­wia­niem. Nie­kie­dy sami spe­cja­li­ści usa­bi­li­ty zapo­mi­na­ją, że ich pra­ca zawie­ra w sobie też dużą dozę kre­atyw­no­ści. W pro­ce­sie User-Cen­te­red Design kre­acja kon­cep­cji pro­duk­tu jest sza­le­nie waż­nym eta­pem. Powsta­je wie­le sza­lo­nych nie­kie­dy pomy­słów, któ­re są następ­nie wery­fi­ko­wa­ne.

Dziś chciał­bym napi­sać wię­cej o tym jak kre­ować cie­ka­we pomy­sły, a dokład­niej o tym jak pora­dzić sobie z blo­ka­da­mi kre­atyw­no­ści.

Blo­ka­dy kre­atyw­no­ści:

1. Nie da się. Posta­wa tego typu już na samym począt­ku sta­wia Cię na prze­gra­nej pozy­cji. Wyni­ka­ją z niej dwa pro­ble­my: ocze­ki­wa­nie aż pro­blem przy­bie­rze na sile, uciecz­ka przed roz­wią­za­niem pro­ble­mu. Coraz czę­ściej fir­my eli­mi­nu­ją sło­wo „nie da się” ze swo­je­go słow­ni­ka choć­by poprzez umow­ne kary za pre­zen­to­wa­nie tego typu podej­ścia.
2. Ja sobie z tym nie pora­dzę. Czę­sto wyda­je nam się, że pro­blem może być roz­wią­za­ny przez jakie­goś mitycz­ne­go eks­per­ta ale nie przez nas. War­to spoj­rzeć w histo­rię wyna­laz­ków by prze­ko­nać się kim z wykształ­ce­nia byli auto­rzy naj­więk­szych wyna­laz­ków. Czy wie­cie, że kolo­ro­wy film KODAK wyna­la­zła grup­ka muzy­ków?
3. Brak rów­no­wa­gi wewnętrz­nej. Rów­no­wa­ga wewnętrz­na uła­twia sku­pie­nie się na roz­wa­ża­nym pro­ble­mie.
4. To dzie­ci­na­da. Kre­atyw­ne tech­ni­ki roz­wią­zy­wa­nia pro­ble­mów zewnętrz­ne­mu obser­wa­to­ro­wi mogą wydać się nie­po­waż­ne. Nikt nie mówi, że musisz być poważ­ny. Google od zawsze zna­ne było z wiel­kiej ilo­ści zaba­wek i gadże­tów w biu­rze, sty­mu­lu­ją one do kre­atyw­no­ści.
5. Strach przed poraż­ką. Poraż­ka jest natu­ral­ną kon­se­kwen­cją eks­pe­ry­men­to­wa­nia. Tho­mas Edi­son mawiał „zgro­ma­dzi­łem olbrzy­mią wie­dzę, znam tysią­ce rze­czy, któ­re nie dzia­ła­ją”. Myli się każ­dy.
6. Strach przed pro­ble­mem. Więk­szość pro­ble­mów trak­to­wać moż­na jako wyzwa­nie, róż­ni­cę pomię­dzy sta­nem obec­nym a ocze­ki­wa­nym.
7. Każ­dy pro­blem ma tyl­ko jed­no roz­wią­za­nie. Nie­praw­da. Każ­de roz­wią­za­nie, któ­re dzia­ła moż­na uznać za popraw­ne. Zobacz ilo­ma narzę­dzia­mi możesz dziś robić notat­ki.
8. Uprze­dze­nia. Im jeste­śmy bar­dziej doświad­cze­ni tym bar­dziej uprze­dze­ni jeste­śmy do nie­stan­dar­do­wych roz­wią­zań. Włą­cze­nie do zespo­łu oso­by mniej doświad­czo­nej może dać zna­ko­mi­te efek­ty.
9. Fik­sa­cja funk­cjo­nal­na. Fika­sa­cja funk­cjo­nal­na to widze­nie przed­mio­tu tyl­ko w kon­tek­ście w jakim naj­czę­ściej wystę­pu­je. W cza­sach gdy poja­wił się tele­fon więk­szość ówcze­snych firm tele­gra­ficz­nych stwier­dzi­ło, że ich dome­ną jest tele­graf. AT&T zde­fi­nio­wa­ło swo­ją dome­nę sze­rzej – jako dostar­cza­nie fir­mom sprzę­tu do komu­ni­ka­cji, dzię­ki temu sta­li się wio­dą­ca fir­mą tele­ko­mu­ni­ka­cyj­ną.
10. Wyuczo­na bez­rad­ność. Uczy­my się pole­gać na innych. W sytu­acji awa­ryj­nej oka­zu­je się jed­nak, że sami potra­fi­my zro­bić wię­cej niż nam się wyda­je.
11. Blo­ka­da psy­cho­lo­gicz­na. Cza­sem wystar­czy, że pomysł brzmi dziw­nie aby zarzu­cić jego dal­szą ana­li­zę. To błąd. Czy wiesz, że żoł­nie­rze w Wiet­na­mie nosi­li raj­sto­py? Brzmi dziw­nie, praw­da? Pozwa­la­ło im to jed­nak bar­dzo szyb­ko pozby­wać się licz­nie wystę­pu­ją­cych w dżun­gli pija­wek.

Meto­dy radze­nia sobie z blo­ka­da­mi kre­atyw­no­ści:

1. Wyłącz myśle­nie kry­tycz­ne. Na myśle­nie kry­tycz­ne jest czas ale dopie­ro gdy uda się wyge­ne­ro­wać wie­le roz­wią­zań pro­ble­mu. Zanim to nastą­pi myśl kre­atyw­nie. Myśle­nie kre­atyw­ne to myśle­nie: roz­pro­szo­ne, jak naj­szer­sze, szu­ka­nie moż­li­wo­ści (bez oce­ny ich praw­do­po­do­bień­stwa).
2. Kon­cep­cja pozy­cji per­cep­cyj­nych. Spójrz na pro­blem z róż­nych per­spek­tyw. Pierw­sza per­spek­ty­wa – two­ja wła­sna, dru­ga per­spek­ty­wa – klien­ta, prze­ciw­nej stro­ny w spo­rze, trze­cia per­spek­ty­wa – nie­za­leż­ne­go obser­wa­to­ra.
3. Synek­ty­ka. Pole­ga na zmia­nie punk­tu widze­nia wyko­rzy­stu­jąc ana­lo­gie i meta­fo­ry.
4. Prze­ra­mo­wa­nie. Pole­ga na zmia­nie uzna­nych ram w któ­rych umiesz­cza­my sytu­acje, pro­ble­my. Ramą są na przy­kład umo­wy „cho­dzi­my ze sobą”, „to jest spo­tka­nie biz­ne­so­we”. Zmia­na ramy pole­ga na zmia­nie kon­tek­stu sytu­acji, choć­by cza­so­we­go. Czy obec­ny wysi­łek w dłuż­szym okre­sie da zysk? Jeśli tak to nabie­ra inne­go kon­tek­stu. Inny przy­kład – nużą­cy dojazd do pra­cy może stać się oka­zją do nauki lub relak­su poprzez sko­rzy­sta­nie z odtwa­rza­cza mp3. Prze­ra­mo­wa­nie spra­wi­ło, że pro­blem znik­nął.

Wyobraź sobie, że dwój­ka two­ich dzie­ci ma ocho­tę na ostat­ni kawa­łek cia­sta. Trze­ba je podzie­lić. Jak je podzie­lić aby każ­de z nich było zado­wo­lo­ne? Więk­szość z nas fik­su­je się na myśle­niu o tym jak może­my je pre­cy­zyj­nie podzie­lić. Może jed­nak dzie­ci same mogą roz­wią­zać ten pro­blem za nas? Jak? Jed­no kroi cia­sto na dwa rów­ne kawał­ki, dru­gie wybie­ra pierw­sze. Tym samym w inte­re­sie dziec­ka kro­ją­ce­go jest podział na rów­ne czę­ści, nato­miast dziec­ko, któ­re nie kroi samo może wybrać, któ­ry kawa­łek chce zjeść co zamy­ka mu usta dosłow­nie i w prze­no­śni.

Kre­atyw­ne roz­wią­zy­wa­nie pro­ble­mów jest naj­waż­niej­szym ele­men­tem pro­jek­to­wa­nia, decy­du­je o powo­dze­niu całe­go pro­ce­su pro­jek­to­wa­nia.

Jak wyzwa­la­cie kre­atyw­ność zespo­łu i radzi­cie sobie z blo­ka­da­mi kre­atyw­no­ści?