Projektowanie dla osób słabo czytających

Jak wyni­ka z badań OECD, co dru­gi Polak nie rozu­mie pro­ste­go tek­stu. Odczy­ta­nie infor­ma­cji zawar­tej w ulot­ce rekla­mo­wej czy notat­ce pra­so­wej prze­ra­sta moż­li­wo­ści wie­lu bada­nych. Pola­cy mają trud­no­ści ze zro­zu­mie­niem sen­su infor­ma­cji poda­wa­nych w tele­wi­zyj­nych pro­gra­mach infor­ma­cyj­nych, nie potra­fią zro­zu­mieć instruk­cji obsłu­gi nawet pro­stych urzą­dzeń, choć­by żelaz­ka. Aż czte­rech Pola­ków na dzie­się­ciu nie umia­ło, po prze­czy­ta­niu infor­ma­cji na opa­ko­wa­niu aspi­ry­ny, odpo­wie­dzieć na pyta­nie, przez ile dni moż­na sto­so­wać lek. Pola­cy nie umie­ją wybrać naj­ko­rzyst­niej­sze­go dla sie­bie kre­dy­tu, nie potra­fią czy­tać tabel i wykre­sów. W jed­nym z testo­wych zadań trze­ba było, na pod­sta­wie mapy pogo­dy i tabel, odpo­wie­dzieć na pyta­nie:
„O ile stop­ni jest dzi­siaj cie­plej w Ban­go­ku niż w Seu­lu?” Zada­nie to spra­wi­ło trud­ność dużej gru­pie bada­nych. Pola­cy mają tak­że kło­po­ty
z wybo­rem naj­ko­rzyst­niej­szej ofer­ty, jeśli mają do wybo­ru kil­ka pro­duk­tów. Nie potra­fią wyli­czyć, czy korzyst­niej będzie wybrać tań­szy, ale mniej wydaj­ny pro­szek do pra­nia, czy może droż­szy, ale star­cza­ją­cy na dłu­żej?

Źró­dło:http://wiadomosci.onet.pl/1063123,2679,1,inteligentni_inaczej,kioskart.html

Jak widać pro­blem nie­do­sta­tecz­ne­go rozu­mie­nia czy­ta­ne­go tek­stu jest
w Pol­sce, podob­nie zresz­tą jak na całym świe­cie, bar­dzo roz­po­wszech­nio­ny. Trze­ba pamię­tać, że zazwy­czaj nie cho­dzi o zupeł­ny brak umie­jęt­no­ści czy­ta­nia. Z Inter­ne­tu korzy­sta­ją oso­by, któ­re potra­fią prze­czy­tać tekst, ale jego zro­zu­mie­nie przy­spa­rza im  dużych trud­no­ści.

Unia Euro­pej­ska liczy 500 milio­nów oby­wa­te­li, z cze­go – jak się oce­nia – 80 milio­nów ma kło­po­ty z czy­ta­niem i pisa­niem. Według wyni­ków badań prze­pro­wa­dzo­nych przez mię­dzy­na­ro­do­we bli­sko 40% Pola­ków nie rozu­mie tego, co czy­ta, a kolej­ne 30% roda­ków rozu­mie, ale w nie­wiel­kim stop­niu.

Źró­dło: http://www.rfi.fr/actupl/articles/104/article_5312.asp

Ze sła­bą umie­jęt­no­ścią czy­ta­nia czę­sto idzie w parze nie­do­sta­tecz­na umie­jęt­ność korzy­sta­nia z Inter­ne­tu czy kom­pu­te­ra. Na przy­kład, oso­by star­sze zwy­kle nie są  oswo­jo­ne z opro­gra­mo­wa­niem, któ­re­go muszą uży­wać wcho­dząc na stro­ny inter­ne­to­we. Wie­le z nich ma trud­no­ści tech­nicz­ne zwią­za­ne z korzy­sta­niem z mysz­ki. Ta gru­pa użyt­kow­ni­ków może w ogó­le nie wie­dzieć, jak uży­wać Inter­ne­tu, w jaki spo­sób korzy­stać z odno­śni­ków, czy jak dzia­ła wyszu­ki­war­ka.

Bada­nia poka­zu­ją, że oso­by z niski­mi umie­jęt­no­ścia­mi czy­tel­ni­czy­mi, odczy­tu­ją tekst ina­czej niż oso­by, któ­re mają te umie­jęt­no­ści wykształ­co­ne i utrwa­lo­ne. Oso­by o niskich umie­jęt­no­ściach nie są
w sta­nie prze­czy­tać tek­stu po pro­stu na nie­go patrząc. Muszą czy­tać sło­wo po sło­wie i czę­sto zatrzy­mu­ją się na chwi­lę, pró­bu­jąc zro­zu­mieć dłu­gi, zło­żo­ny z wie­lu sylab wyraz.

Zatem oso­by, któ­re dobrze nie czy­ta­ją sku­pia­ją się oddziel­nie na każ­dym sło­wie i powo­li prze­no­szą wzrok wzdłuż kolej­nych linii tek­stu. Czy­ta­jąc mogą nie zauwa­żyć ele­men­tów osa­dzo­nych obok tre­ści – tak moc­no sku­pia­ją się nad swo­im zada­niem.

Użyt­kow­ni­cy o małych zdol­no­ściach czy­tel­ni­czych nie ska­nu­ją wzro­kiem stro­ny, cze­go kon­se­kwen­cją są pro­ble­my z nawi­go­wa­niem. Oso­ba, któ­ra czy­ta płyn­nie, po szyb­kim spoj­rze­niu na listę ele­men­tów w nawi­ga­cji, wybie­rze tą, któ­ra ją zain­te­re­su­je. Oso­ba o sła­bych zdol­no­ściach czy­tel­ni­czych będzie musia­ła sku­pić się na każ­dej opcji. Brak umie­jęt­no­ści ska­no­wa­nia tek­stu wzro­kiem powo­du­je rów­nież pro­ble­my z prze­wi­ja­niem stro­ny. Sła­bo czy­ta­ją­cym oso­bom trud­no jest jed­no­cze­śnie prze­wi­jać stro­nę i spraw­dzać, czy już zosta­ła odna­le­zio­na wła­ści­wa treść.

Użyt­kow­ni­cy o małych zdol­no­ściach czy­tel­ni­czych nie­chęt­nie korzy­sta­ją z wyszu­ki­war­ki, ponie­waż wyszu­ki­wa­nie wyma­ga zna­jo­mo­ści pisow­ni wyra­zów. Wyszu­ki­war­ka może rów­nież przy­spo­rzyć pro­ble­mów oso­bom star­szym, któ­re nie są przy­zwy­cza­jo­ne do korzy­sta­nia z kla­wia­tu­ry i przy wpi­sy­wa­niu wyra­zów w okien­ko dia­lo­go­we mogą robić czy­sto mecha­nicz­ne błę­dy pole­ga­ją­ce na pomi­nię­cie zna­ku, powtó­rze­niu, wsta­wie­niu nie­wła­ści­we­go zna­ku, wsta­wie­nie wiel­kiej lite­ry zamiast małej, myle­niu kolej­no­ści liter lub wpi­sy­wa­niu innych liter niż te, z któ­rych jest zbu­do­wa­ny wyraz.

Dla­te­go pro­jek­tu­jąc dla osób sła­bo czy­ta­ją­cych war­to zasto­so­wać się do kil­ku wska­zó­wek:

Nale­ży:

• Ukła­dać infor­ma­cje według waż­no­ści. Naj­waż­niej­sze tre­ści nale­ży umie­ścić na górze stro­ny, tak by mieć gwa­ran­cje, że istot­ne infor­ma­cje dotrą szyb­ko, nawet do sła­bo czy­ta­ją­ce­go i, w związ­ku
  z tym, nie­cier­pli­we­go użyt­kow­ni­ka. Wszyst­kie waż­niej­sze infor­ma­cje powin­ny być umiesz­czo­ne nad linią zanu­rze­nia.
• Uni­kać tek­su, któ­ry poru­sza się lub zmie­nia. Tekst sta­tycz­ny łatwiej się czy­ta. Zasto­so­wa­nie się do tego wska­za­nia może pomóc rów­nież obco­kra­jow­com, któ­rzy aby zro­zu­mieć zna­cze­nie wyra­zu, muszą dodat­ko­wo spraw­dzić sło­wo w słow­ni­ku.
• Upro­ścić wygląd stro­ny. Umie­ścić waż­ne ele­men­ty w jed­nej kolum­nie. Dzię­ki temu użyt­kow­ni­cy nie będą musie­li zaprzą­tać swo­jej uwa­gi dodat­ko­wy­mi podzia­ła­mi. Ta rada pomo­że rów­nież użyt­kow­ni­kom sła­bo widzą­cym oraz użyt­kow­ni­kom korzy­sta­ją­cym z urzą­dzeń mobil­nych.
• Upro­ścić nawi­ga­cję. Jasne i dobrze skon­stru­owa­ne menu głów­ne pomo­że użyt­kow­ni­kom zro­zu­mieć, co mogą zro­bić na stro­nie
  i spra­wi, że nie będą zmu­sze­ni do ska­no­wa­nia stro­ny wzro­kiem
  w poszu­ki­wa­niu moż­li­wych opcji lub zawar­to­ści.
• Zop­ty­ma­li­zo­wać wyszu­ki­war­kę. Wyszu­ki­war­ka powin­na być tole­ran­cyj­na na błę­dy w tek­ście, powin­na być wypo­sa­żo­na
  w sys­tem pod­po­wie­dzi uła­twia­ją­cy oso­bom star­szym, któ­re mają pro­ble­my z obsłu­gą kla­wia­tu­ry, korzy­sta­nie z funk­cji wyszu­ki­wa­nia.

Treść jest naj­waż­niej­szym ele­men­tem stro­ny inter­ne­to­wej i nale­ży pamię­tać, że witry­ny są odwie­dza­ne i uży­wa­ne przez bar­dzo róż­ni­co­wych odbior­ców. Oczy­wi­ście, stron zorien­to­wa­nych na biz­nes, gdzie gru­pą doce­lo­wą są oso­by z wyż­szym wykształ­ce­niem, nie war­to pro­jek­to­wać pod kątem sła­bo czy­ta­ją­cych użyt­kow­ni­ków. Jed­nak już na stro­nach komer­cyj­nych, a co waż­niej­sze, na stro­nach rzą­do­wych, czy o tema­ty­ce spo­łecz­nej nale­ży liczyć się z tym, że poja­wią się oso­by, któ­re czy­ta­ją sła­bo, któ­re nie lubią czy­tać i któ­rym nawet z pozo­ru pro­sty tekst może spra­wić pro­ble­my. Stro­ny skie­ro­wa­ne do całe­go spo­łe­czeń­stwa nie mogą wyklu­czać osób sła­bo czy­ta­ją­cych i dla­te­go stro­ny rzą­do­we, urzę­dów, szpi­ta­li, ban­ków itp. powin­ny zawie­rać tre­ści napi­sa­ne i przed­sta­wio­ne tak by zmi­ni­ma­li­zo­wać pro­blem gorzej czy­ta­ją­cych i sła­biej rozu­mie­ją­cych tekst użyt­kow­ni­ków.

Źró­dła:

http://www.useit.com/alertbox/20050314.html

http://iat.ubalt.edu/summers/papers/intercom%20making%20web%20friendlier.pdf

http://fio.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=961:inteligentni-inaczej-onet&catid=100:media-o-nas-do-roku-2006-&Itemid=267

Ania