Codzien­nie każ­dy z nas wcho­dzi w inte­rak­cję z bar­dzo dużą licz­bą róż­nych inter­fej­sów, od auto­ma­tów sprze­da­ją­cych kawę, bile­ty MPK, PKP, przez inter­fej­sy urzą­dzeń mobil­nych, a koń­cząc na lap­to­pie i spo­rej licz­bie ser­wi­sów inter­ne­to­wych.

Do tych inte­rak­cji uży­wa­my w szcze­gól­no­ści jed­ne­go zmy­słu – wzro­ku.

Jed­nak jak „wyglą­da­ją” inter­fej­sy, któ­rych nie­któ­rzy nie mogą zoba­czyć?

Nie mogą zoba­czyć, to fakt. Mogą jed­nak usły­szeć!

Otóż oso­by nie­wi­do­me nie muszą być z góry zda­ne na nie­po­wo­dze­nie w Inter­ne­cie. Podob­nie jak w świe­cie rze­czy­wi­stym, tak i w świe­cie wir­tu­al­nym poja­wia­ją się pew­ne ogra­ni­cze­nia i meto­dy, któ­ry­mi moż­na je „obejść”.

W tym pierw­szym, oso­bom nie­wi­do­mym pomoc­na jest bia­ła laska i pies prze­wod­nik. W tym dru­gim pro­gram udźwię­ka­wia­ją­cy tekst.

JAWS, tak nazy­wa się naj­po­pu­lar­niej­szy pro­gram uży­wa­ją­cy zaawan­so­wa­nych algo­ryt­mów do udźwię­ka­wia­nia tek­stu. Przy jego pomo­cy nie­wi­do­mi nie tyl­ko mogą prze­glą­dać (a wła­ści­wie odsłu­chi­wać) stro­ny inter­ne­to­we, ale tak­że poru­szać się po całym sys­te­mie ope­ra­cyj­nym swo­je­go kom­pu­te­ra.

Pod­czas czy­ta­nia stron inter­ne­to­wych pro­gram JAWS bazu­je na kodzie źró­dło­wym stro­ny. Dla­te­go, w szcze­gól­no­ści, w przy­pad­ku pro­jek­to­wa­nia ser­wi­sów dla osób nie­wi­do­mych tak waż­ny jest popraw­ny kod HTML, zgod­ny ze stan­dar­da­mi orga­ni­za­cji W3C, któ­ra w swo­ich zało­że­niach wspie­ra dostęp­ność witryn inter­ne­to­wych.

Temat dostęp­no­ści ser­wi­sów inter­ne­to­wych wciąż dla wie­lu osób zaj­mu­ją­cych się pro­jek­to­wa­niem apli­ka­cji webo­wych bywa tema­tem egzo­tycz­nym. Jest to w pew­nym stop­niu zro­zu­mia­łe, gdyż w Pol­sce obję­te praw­nym wymo­giem zapew­nie­nia dostęp­no­ści są jedy­nie ser­wi­sy publicz­ne. Myślę jed­nak, że sytu­acja ta będzie z cza­sem się zmie­niać, a dostęp­ność zago­ści rów­nież na stro­nach ser­wi­sów pry­wat­nych.

Dla­te­go w celu uzu­peł­nie­nia pod­sta­wo­wej wie­dzy poni­żej przed­sta­wiam kil­ka war­to­ścio­wych porad popra­wia­ją­cych dostęp­ność ser­wi­sów inter­ne­to­wych.

Określ język strony

Użyt­kow­ni­cy peł­no­spraw­ni już po kil­ku lite­rach potra­fią zro­zu­mieć w jakim języ­ku stro­na się z nimi komu­ni­ku­je. Opro­gra­mo­wa­nie udźwię­ko­wia­ją­ce pró­bu­je zro­zu­mieć czy­ta­ne sło­wa, jed­nak może popeł­nić błąd, zwłasz­cza gdy na swo­jej stro­nie cytu­je­my frag­men­ty z innych języ­ków.
Dla­te­go pierw­szym kro­kiem do popra­wy dostęp­no­ści naszej stro­ny jest poin­for­mo­wa­nie pro­gra­mów typu JAWS o tym, że nasza stro­na uży­wa np. języ­ka pol­skie­go. W tech­no­lo­gii HTML5 może­my to pre­cy­zyj­nie okre­ślić doda­jąc atry­but lang uzu­peł­nio­ny o dwu­li­te­ro­wy kod języ­ka (dla pol­skie­go to „pl”) do znacz­ni­ka .

Zadbaj o nagłówki

Już w 1997 roku na pyta­nie „Jak użyt­kow­ni­cy czy­ta­ją stro­ny inter­ne­to­we?” Jakob Nie­lsen odpo­wie­dział pro­sto – „Nie czy­ta­ją”.

Guru uży­tecz­no­ści miał rację. Nie czy­ta­my, my „ska­nu­je­my” (prze­glą­da­my) stro­ny w poszu­ki­wa­niu inte­re­su­ją­cych nas infor­ma­cji. Praw­do­po­dob­nie Ty tak­że po wej­ściu na ten arty­kuł rozpocząłeś/łaś czy­ta­nie go od wstęp­ne­go, pobież­ne­go prze­ska­no­wa­nia nagłów­ków.

Nagłów­ki są waż­ne dla wszyst­kich. Peł­no­spraw­nych i nie­peł­no­spraw­nych.

Przej­rzy­sta i logicz­na struk­tu­ra z uży­ciem znacz­ni­ków <h1>, <h2>, <h3> itd. uła­twia poru­sza­nie się po stro­nie nie tyl­ko peł­no­spraw­nym oso­bom, ale tak­że tym z pro­ble­ma­mi wzro­ku.

Po wej­ściu na taką stro­nę, użyt­kow­nik uży­wa­ją­cy JAWS’a usły­szy licz­bę nagłów­ków znaj­du­ją­cych się na stro­nie, a po wybra­niu skró­tu INSERT+F6 ich tytu­ły. Dodat­ko­wo skrót kla­wi­szo­wy CTRL+INSERT+ENTER pozwa­la na prze­sko­cze­nie do kolej­ne­go nagłów­ka.

Czy nie wyglą­da to podob­nie do nasze­go doświad­cze­nia w „ska­no­wa­niu” tre­ści? 🙂

Twórz sensowne tytuły stron

Każ­da stro­na Two­je­go ser­wi­su powin­na mieć uni­kal­ny i zro­zu­mia­ły tytuł.

Oso­ba nie­wi­do­ma po wej­ściu na stro­nę w pierw­szych kolej­no­ści odsłu­chu­je wła­śnie tytuł stro­ny, na któ­rej się znaj­du­je. Pro­jek­tu­jąc popraw­ne i uży­tecz­ne tytu­ły stron możesz takiej oso­bie uła­twić… bądź utrud­nić poru­sza­nie się po ser­wi­sie.

Więk­szość użyt­kow­ni­ków nie­za­leż­nie od stop­nia spraw­no­ści, świa­do­mie lub nie­świa­do­mie korzy­sta z tytu­łów stron.

Ich brak z pew­no­ścią zauwa­ży­li­by wszy­scy użyt­kow­ni­cy witryn inter­ne­to­wych.

Dodawaj odpowiedniki tekstowe dla obrazków

Każ­dy obra­zek w ser­wi­sie powi­nien mieć odpo­wied­nik tek­sto­wy (tekst alter­na­tyw­ny) – atry­but alt w znacz­ni­ku .

Popraw­nie wypeł­nio­ny tekst alter­na­tyw­ny to jeden z naj­waż­niej­szych punk­tów dostęp­no­ści ser­wi­sów dla osób nie­peł­no­spraw­nych.

Z uwa­gi na fakt, iż pro­gra­my typu JAWS potra­fią czy­tać oso­bom nie­wi­do­mym atry­but alt, nale­ży pamię­tać, aby tekst ten moż­li­wie naj­traf­niej opi­sy­wał obra­zek lub zdję­cie. Użyt­kow­ni­cy nie­wi­do­mi muszą usły­szeć to cze­go nie mogą zoba­czyć.

Stosuj prosty język

Oso­bom nie­peł­no­spraw­nym znacz­nie trud­niej przy­cho­dzi zdo­by­wa­nie nowej wie­dzy i umie­jęt­no­ści. W IV kwar­ta­le 2011 roku, wg BAEL (Bada­nia Aktyw­no­ści Eko­no­micz­nej Lud­no­ści), tyl­ko 34% osób nie­peł­no­spraw­nych powy­żej 18 lat posia­da­ło wykształ­ce­nie śred­nie lub wyż­sze.
W związ­ku z tym, tek­sty w Two­im ser­wi­sie powin­ny być napi­sa­ne pro­stym i zro­zu­mia­łym słow­nic­twem. Każ­dy aka­pit powi­nien zawie­rać jed­ną myśl, a użyt­kow­nik już po pierw­szych sło­wach powi­nien zro­zu­mieć co jest jego głów­nym prze­ka­zem.
W ser­wi­sie sta­raj się nie sto­so­wać akro­ni­mów bez wyja­śnie­nia, któ­re mogły­by spra­wić pro­blem oso­bom bez wie­dzy umoż­li­wia­ją­cej odszy­fro­wa­nie uży­te­go skró­tu.
Zasto­so­wa­nie się do powyż­sze­go zale­ce­nia nie tyl­ko pod­nie­sie poziom dostęp­no­ści dla osób nie­wi­do­mych, ale tak­że ogó­łu osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi umy­sło­wy­mi, dzie­ci, mło­dzie­ży i wszyst­kich tych, któ­rych moż­li­wo­ści rozu­mie­nia nor­mal­ne­go tek­stu są niż­sze od prze­wi­dy­wa­nej śred­niej.

Dodaj skróty klawiszowe

Skró­ty kla­wi­szo­we to bar­dzo przy­dat­na funk­cja dla osób nie(do)widzących. Odpo­wia­da za nią rzad­ko uży­wa­ny atry­but acces­skey w HTML’u. Umoż­li­wia on zde­fi­nio­wa­nie kla­wi­sza skró­tu, po wybra­niu któ­re­go użyt­kow­nik zosta­je prze­nie­sio­ny do pola for­mu­la­rza lub na wybra­ną pod­stro­nę ser­wi­su.
W sys­te­mie Win­dows z prze­glą­dar­ką Mozil­la Fire­fox skrót kla­wi­szo­wy wywo­łu­je się po wybra­niu kom­bi­na­cji przy­ci­sków „SHIFT” + „ALT” + (kla­wisz skró­tu).
Kla­wi­szem skró­tu może być lite­ra, cyfra lub dowol­ny znak spe­cjal­ny.
Funk­cjo­nal­ność bar­dzo pomoc­na, jed­nak nio­są­ca za sobą pew­ne nie­do­god­no­ści. Otóż, przy pro­jek­to­wa­niu takich skró­tów kla­wi­szo­wych nale­ży pamię­tać o tym, że prze­glą­dar­ki jak i same pro­gra­my udźwię­ka­wia­ją­ce mają wła­sne kom­bi­na­cje skró­tów. W takim wypad­ku naj­bez­piecz­niej jest sto­so­wać do kom­bi­na­cji cyfry, czy­li np. („SHIFT”+”ALT”+”1” – link do Stro­ny głów­nej).

Podsumowanie

Ten arty­kuł to jedy­nie namiast­ka, wierz­cho­łek góry lodo­wej, któ­rej pod­sta­wa zawie­ra prze­wod­nik WCAG 2.0 wraz z uzu­peł­nie­nia­mi: Under­stan­ding WCAG 2.0 oraz Tech­ni­qu­es for WCAG 2.0.
Mate­ria­ły te po wydru­ko­wa­niu zawie­ra­ją bli­sko tysiąc stron wska­zó­wek, kon­cep­cji i porad dla osób pro­jek­tu­ją­cych ser­wi­sy inter­ne­to­we dla osób nie­peł­no­spraw­nych.

Pod­czas ewen­tu­al­nej pra­cy nad dostęp­no­ścią pamię­taj­my, że pro­jek­to­wa­nie dostęp­no­ści to nie tyl­ko szczyt­ne idee, ale tak­że wymier­ne korzy­ści:

• ogólne poprawienie użyteczności

Temat na oso­by arty­kuł – „Czy dostęp­ność popra­wia uży­tecz­ność?”. Odpo­wiedź brzmi – „Nie zawsze”, ponie­waż ist­nie­ją fana­ty­cy, któ­rych stro­ny są w peł­ni zgod­ne ze wszyst­ki­mi stan­dar­da­mi, a jed­nak są z wie­lu powo­dów nie­czy­tel­ne i nie­uży­tecz­ne.

Jed­nak abs­tra­hu­jąc od przy­pad­ków skraj­nych, podob­nych do powyż­sze­go, odpo­wiedź brzmi – „Tak, popra­wia”. Pro­sty przy­kład – czy­tel­na treść wypi­sa­na odpo­wied­nio dużą, pro­stą czcion­ką z wydzie­lo­ny­mi aka­pi­ta­mi i nagłów­ka­mi to nic inne­go jak wła­śnie uży­tecz­ność.

• powiększenie zakresu odbiorców

Nie jest zna­na dokład­na licz­ba osób nie­peł­no­spraw­nych korzy­sta­ją­cych z Inter­ne­tu i tech­no­lo­gii infor­ma­cyj­no-komu­ni­ka­cyj­nych. Jed­nak na pod­sta­wie Dia­gno­zy Spo­łecz­nej z roku 2009 moż­na osza­co­wać, iż spo­śród kil­ku milio­nów osób nie­peł­no­spraw­nych oko­ło 20–30% korzy­sta z kom­pu­te­ra i Inter­ne­tu.

Popra­wia­jąc poziom dostęp­no­ści na swo­jej stro­nie znacz­nie zwięk­szasz zakres poten­cjal­nych odbior­ców. Oso­by nie­wi­do­me i nie­peł­no­spraw­ne to tak­że kon­su­men­ci. Docie­ra­jąc do takich odbior­ców może­my zauwa­żal­nie pod­nieść obro­ty swo­jej fir­my.

• poprawa serwisu pod względem SEO

Ser­cem robo­tów Google jest algo­rytm, a jak już wie­my na przy­kła­dzie JAWS’a, algo­ryt­my prze­glą­da­ją­ce stro­ny inter­ne­to­we lubią popraw­ny, zgod­ny ze stan­dar­da­mi kod źró­dło­wy. Dla­te­go, rów­nież i „wujek” Google pochwa­li nas za popraw­ny kod i sen­sow­ne tytu­ły, pod­bi­ja­jąc naszą stro­nę w wyszu­ki­war­ce.

Myślę, że w przy­szło­ści temat dostęp­no­ści witryn inter­ne­to­wych nabie­rze nowe­go zna­cze­nia.
Za kil­ka­na­ście lat prze­su­nie się gra­ni­ca wie­ku osób korzy­sta­ją­cych z Inter­ne­tu, a same pro­ble­my zdro­wot­ne osób star­szych raczej nie znik­ną. Wsku­tek tego pro­jek­tan­ci będą musie­li uwzględ­niać rów­nież star­szych, świa­do­mych tech­no­lo­gii użyt­kow­ni­ków, któ­rzy posia­da­ją róż­ne dys­funk­cje.
W związ­ku z tym nale­ży już dziś zain­te­re­so­wać się tema­tem dostęp­no­ści, aby mię­dzy inny­mi i nam żyło się lepiej za kil­ka­na­ście lat.

Źró­dła:
http://pl.html.wikia.com/wiki/Accesskey
http://poprzecinku.pl/art/gazety-na-tablety-marsz/367
http://dostepnestrony.pl/artykul/753/

http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCoQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.pfron.org.pl%2Fdownload%2F5%2F171%2F03AgnieszkaDejnaka.pdf&ei=XcP0UtYBh43tBpv9gaAF&usg=AFQjCNE0foG0_IvZtjp5eoIQWBaXfIxhyQ&sig2=vOJ_Gp8e-18842eFGrb3eA&bvm=bv.60799247,d.ZGU
http://dostepnestrony.pl/wp-content/uploads/2012/02/Dostepnosc_serwisow_internetowych-PODRECZNIK11.pdf
http://mimas.ceti.pl/dia/
http://www.internetnawsi.pl/aktualnosci/wykluczenie-cyfrowe-osob-niepelnosprawnych